Çocuğa koyduğunuz kurallarda net ve tutarlı olun

Uzmanlar, ne olursa olsun çocuk yetiştirirken en önemli konunun konulacak kurallar konusunda net ve tutarlı olmak gerektiğini belirtiyorlar. En önemlisi de öncelikle anne babanın kendi aralarında anlaşıp ortak tavır almaları.

Çocuk yetiştirirken anne ve babaların en zorlandıkları alanlardan birisi. uygun bir şekilde otorite kurma ve bunu devam ettirmedir. Nasıl kural koyulacak? Ne derece sertleşilecek? Ceza mı verilecek yoksa ödüllendirme ile mi istekler yaptırılacak? Bu sorulara çoğu zaman el yordamıyla çözüm bulunur. Uzmanlar, ne olursa olsun çocuk yetiştirirken en önemli konunun koyulacak kurallar konusunda net ve tutarlı olmak gerektiğini belirtiyorlar. En önemlisi de öncelikle anne-babanın kendi arasında anlaşıp, ortak tavır almaları.

Çocuklara kaç yaşından itibaren kural koyulabilir? Yaş büyüdükçe nasıl bir tutum izlenmelidir?

Çocuklara kaç yaşından itibaren kaide koyulabilir? Yaş büyüdükçe iyi mi bir tutum izlenmelidir? DBE Davranış Bilimleri Enstitüsü’nden Uzman Klinik Psikolog Merve Soysal Başa ile küçüklere kaide koyma konusunu konuştuk: Ne bağırın ne yalvarın.

 Kurallar bebeklikten itibaren mi başlamalı? 
-Bebeklik periyodu, en ufak aylardan itibaren hem dünyayı idrak etme hem de aileyi tanımayla adım atar. Bebeğin yapmış olduğu davranışlara almış olduğu tepkiler onun niçin-netice ilişkisi kurmasını sağlar. Örneğin, her prize yaklaştığında “Hayır” ile uyarılan bebek zaman içinde oraya yönelmeyi bırakır. Bu sebeple, yapması istenilen hareketler sergilediğinde gülümsemek, pozitif sözlerle desteklemek yada ona gövde hareketleriyle onaylandığını hissettirmek onun bu davranışlara devam etmesini elde edecektir. Tam tersi bir durumda da, tutarlı bir halde “Hayır yapmıyorsun” denmelidir.

Ses tonu ve üslup iyi mi olmalı? 
-Ne bağırarak ne de yalvaran şekilde olmalı, aksine sakin fakat net olduğumuzu ifade etmeliyiz. Neden yapmaması gerektiği çocuğun yaşına uygun kısa ve öz cümlelerle açıklanırsa anlamlı bir tüm oluşturulmuş olunur.

Büyüyünce iş zorlaşıyor? 
-Yatma-kalkma saatleri, beraber masada yiyecek, yiyecek yerken televizyonu kapatmak, kirlileri sepete atmak, ödevleri ertelemeden yapmak benzer biçimde çeşitli beklentiler içine girilebilir. Bunlar yapılırken anne babalar çocuğa model olmalı. Yine istenilen davranışlar sergilendiğinde abartıya kaçmadan sözel olarak ödüllendirmek pekiştirici olabilir. Örneğin, ödevlerini zamanında bitiren bir çocuğa 20 dakika fazladan bilgisayar oynama zamanı verilebilir.

Ya kurallara uymuyorsa? 
Sakin kalmış olarak davranışlarının neticelerini yaşatılmalı. Örneğin, ödevlerini yatma saatinde hatırlamayı alışkanlık haline getirmiş bir çocuğa aile daha ilkin onlarca kere uyarıda bulunmuş fakat netice alamamışsa, ödevini yaptırmadan okula göndermek ve öğretmeni ile kendisinin muhatap olmasını sağlamak sonraki süreçler için yararlı olabilir.

Ergenlik döneminde otorite iyi mi kurulmalıdır? 

-Bebeklikten itibaren çocuğumuzla kurduğumuz ilişki biçimi erişkinlik periyodu için bir yatırım olarak görülmeli. Bu dönemde her ne kadar büyüdüklerini ve kendi kararlarını alabildiklerini savunsalar da aile tarafınca bazı sınırlar konulmasına gereksinim duyarlar. Fakat, izinleri yada sınırlamaları belirlerken anne ve babanın onun yaşlarındayken haiz olduğu haklar yada çevredeki akranları baz alınmaktan ziyade içinde bulunmuş olduğu yaşı, onun gelişim düzeyini ve aile yapınızın önemi göz önünde bulundurulmalıdır.

Ahh bu afacanlar akşamları uyumaz sabah kalkamazlar 
Saat kurarak uyanmalı Her çocuğa nazaran değişse de, ilkokulun ilk Ü senesinde sınıfta aile tarafınca uyandırılırken 4’üncü sınıftan itibaren çocuk saat kurarak kendisi kalkabilir. Kahvaltıyı evde ediyorsa ona birisi destek olabilir. Çocuğun gelişim durumuna ve kabiliyetlerine gore değişim gösterse de ortaokula kadar uyanma ve kahvaltı hazırlama mevzusunda yardım alma durumu devam edebilir. Çocukların ufak yaşlardan itibaren uyuma ve uyanma saati birçok aile için büyük mesele. Çünkü gelişme hormonlarının salgılandığı gece saatlerinde REM (Rapid Eye Movement-Hızlı Göz Hareketi) uykusuna geçmiş olmaları gelişimlerine büyük oranda katkı sağlar. Birçok bilimsel emek verme, REM uykusu esnasında ortaya çıkan beyin aktivitesinin, bilhassa çocukluk çağlarında beyinin gelişimine mühim katkılar yaptığını gösteriyor. Ayrıca iyi uyuyan çocuğun bağışıklık sisteminin güçlendiği ve sıhhatli şekilde büyümüş olduğu uzmanlarca vurgulanıyor. Yapılan araştırmalar, uykusuzluğun çocuk ve gençlerin gün içindeki bilişsel performansını, dikkat sistemlerini ve öğrenme becerilerini negatif derecede etkilediğini de destekliyor. Bazı evlerde akşam olduğunda çocuklar kendiliğinden yataklarına giderken bazılarında durum tam bir kaosa dönüşür. Bu durumdaki ailelerde, akşam yemeğinden sonrasında evlatların fizyolojik enerjisini harcamasını sağlayacak oyunlar ve aktiviteler, geçirilen vakti kaliteli hale getirir.

Oda ısısı ve ışığına dikkat
Ayrıca bu, çocuğun uyku öncesi enerjisini boşaltmasına da destek olabilir. Uyku saatine yakın süreçte de hikâye okuma yada dinlenme, hamurdan şekiller yapma benzer biçimde çocuğun yaşına ve ilgi alanına uygun sakin ve rahat aktivitelere yönelmek en iyisi. Diş fırçalama, pijama giyme benzer biçimde, aynı sırada ritüeller izlenerek uykuya hazırlık evresi uyku saatinden minimum 30 dakika ilkin oluşturulabilir ve ondan sonra uykuya geçilebilir. Ödevlerin yatış saatine kalmadan bitirilmesi, çocuğun hem fizyolojik hem de duygusal olarak rahatlamış olması, odanın ısı ve ışığının uygun olması, uykudan derhal ilkin gerginlik yada korku yaratmayacak bir hikâye okunması, birazcık söyleşi, onun rahat uykuya dalmasını sağlayabilir. Sabah uyanma saati, okula giden çocuklarda rahat hazırlanabileceği bir süre düşünülerek belirlenmeli. Okul çantasını akşamdan hazırlamak en iyisi. Serbest kıyafetli bir okulsa, akşamdan giysiler belirlenmeli. Bazı çocuklar da zor uyanır yada ayılır, bu tip evlatları gece kesinlikle zamanında yatırmak, kafi oranda ve kaliteli uyku uyumasını sağlamak, müzik benzer biçimde hoşuna gidecek bir yolla uyandırmak da iyi alternatifler olabilir.